این مصاحبه به مناسبت روز «جهانی زمین پاک» با محمد ابراهیم دادفر، رئیس حفاظت از محیط زیست ولایت بامیان انجام شده است. در این مصاحبه وضعیت محیط زیستی بامیان، چالش‌ها و برنامه‌های آینده این اداره به بحث گرفته شده است.

ستاگیدیا: آقای دادفر، ممنون از فرصتی که در اختیار ستاگیدیا قرار دادید. ممکن است برای ما بگویید که از شروع سال نو تا اکنون چه فعالیت‌های داشته‌اید؟

دادفر: بسیار زیاد تشکر. قسمی که برشما معلوم است اداره ملی محیط‌زیست یک اداره پالیسی‌ساز ونظارت‌کننده است و با توجه به لایحه وظایف پالیسی کلی محیط زیستی که چهارچوب فعالیت‌های ما را مشخص می‌سازد ما بیشتر برفعالیت سکتورهای مختلف نظارت داریم و در پاسخ سوال شما باید بگویم همان‌طوری‌که در آغاز سال قرار داریم ما در نخست، برنامه یا کارزار ملی نهال‌شانی در سطح ولایت بامیان داشتیم. باتوجه به اهمیت اقتصادی و محیط زیستی توانستیم در سطح ولایت بامیان بیش از سه میلیون اصله نهال مثمر، غیرمثمر و زینتی غرس کنیم.  پروژه‌های مبارزه با تغییرات اقلیمی با همکاری موسسه WCS که در بخش حفظ حیات وحش فعالیت دارد، درفلات‌های بامیان که شامل ساحات یکاولنگ، کهمرد و سیغان می‌شود آغازبه کار کرده است. پروژه مبارزه با تغییرات اقلیمی شامل فعالیت‌های زیادی می‌شود. هدف اساسی کاهش فشار بر منابع طبیعی و تامین معیشت برای مردم است. وقتی که ما ساحاتی را برای حفظ چراگاه و پوشش گیاهی قرنطین می‌کنیم یک بدیل هم برای مردم عرضه می‌کنیم. مثلن در بدل مواد سوختی حدودا سه هزارپایه اجاق‌های آفتابی را برای مردم توزیع کردیم.  توزیع دیگدان‌های کم مصرف، گرم خانه‌های آفتابی، ایجاد فارم‌های مرغ‌داری و اصلاح طویله‌ها، کشت انگوزه و دیوارنگاری در شهر از جمله برنامه‌های بوده که تاهنوز تطبیق شده است. در کل برنامه سرسبزی در هشت ولسوالی  بامیان انجام شده و در ولسوالی‌های پنجاب و یکاولنگ پروژه‌های مدیریت پایدار زمین و جنگل‌ها نیز در حال تطبیق شدن است.

ستاگیدیا: جناب دادفر، شنیده می‌شود که پرندگان به‌گونه غیرقانونی شکار می‌شوند، برنامه شما در این مورد تاهنوز چه بوده است؟

دادفر: یکی از وظایف اساسی ریاست محیط زیست حفظ تنوع زیستی و حیات وحش است که خوشبختانه در راستای شکار رهبر امارت اسلامی افغانستان دو فرمان را صادر کرده و همچنان درکابینه این موضوع فیصله شده که شکار در سرتاسر کشور ممنوع است و اداره محیط زیست منحیث اداره نظارت‌کننده عمل کند. نهادهای امنیتی هم مکلف برتطبیق این حکم است که نباید شکار صورت بگیرد؛ چرا که حیات وحش جزء سرمایه ملی است واین ایکوسیتسم‌ها هر کدام خدمتی را برای طبیعت و انسان‌ها انجام می‌دهد و از طرفی هم، اهمیت غذایی، طبی و تفریحی دارند که هر کدام یک خدمت است .

ستاگیدیا: اقدامات شما برای جلوگیری از قاچاق بوته‌های طبی چه بوده است؟

دادفر: وقتی حرف از حیات وحش پیش می‌آید منظور تمام زنده جان‌های است که بدون دخالت ما انسان‌ها بتواند به زندگی و تولید مثل خود ادامه بدهد که  شامل حیوانات، نباتات و پرندگان می‌شود.

وقتی می‌گوییم فرمان صادر شده؛ همه‌ای این موارد را در بر می‌گیرد. همین‌طور در رابطه به نباتات کمیته مشخصی را تشکیل دادیم و گونه‌های که رو به انقراض نباشد از آنها تحت شرایط خاص بهره برداری قانونی  صورت می‌گیرد. این گونه‌ها تحت نظارت کمیته مربوطه ارزیابی و مطالعه می‌شوند و به صورت قانونی و تخنیکی به دواطلبی داده می‌شود که در واقع یکی از منابع عایداتی حکومت هم به شمار می‌رود. هرگاه گونه‌ای را همکاران یا همین کمیته تشخیص بدهند که این گونه در حال انقراض است ساحه حفظ می‌شود و از آن بهره‌برداری صورت نمی‌گیرد و اجازه‌‌نامه نیز داده نمی‌شود. داشتن جواز حتمی است. این کمیته‌ در تمام ولسوالی‌ها فعال است و کارهای شان را به خوبی انجام می‌دهند.

ستاگیدیا: آگاهی مردم در مورد حفظ محیط زیست کم است. چه برنامه‌های برای پی بردن مردم به اهمیت محیط زیست سالم انجام داده‌اید؟

دادفر: برای این‌که بتوانیم پیام خود را بسیار خوب و راحت به دورترین نقاط ولسوالی‌ها به مردم برسانیم شوراهای رضاکارانه محیط زیستی ایجاد شده، انجمن‌های علفچر فعالیت دارد و از نزدیک با مردم دیدوبازدید داریم. در تمام عرصه‎ها ما موسسات همکاررا داریم. تیم آگاهی عامه ما از طریق شورای علما و محتسبین امربالمعروف پیام‌ها را به مردم می‌رساند. چیزی که مهم و اثر گذار است اینست که یک مکانیزم کلی را بخاطرحفاظت از محیط زیست را آماده کردیم و در جلسه اداری شریک ساختیم که بعد از تایید و تصویب جلسه اداری این طرح با ولسوال صاحبان، قومندان‌ها و بخش‌های استخبارات و همین‌طورشوراهای انکشافی در داخل قریه‌ها شریک ساخته شده است. یعنی فعلن حتی اگر در دورترین نقطه ولسوالی‌ها هم بروید مردم می‌فهمند که استفاده بی‌رویه از بته و شکار ممنوع است. دولت دراین راستا جدی است و این تیم‌ها عملا کار می‌کنند.

ستاگیدیا: در ماه‌های پیش‌رو  برنامه‌های عمده چیست؟

دادفر: شما بهتر می‌دانید که هر سازمان بنیاد و تداومش را همان برنامه درازمدت و عملیاتی‌اش می‌سازد. اداره ما هم پلان‌های عملیاتی خود را دارد و این‌که محیط زیست یک بحث بسیار کلان است. ما بخش مشخص در هر مورد داریم. ما پنج برنامه را معمولا تعقیب می‌کنیم. یک، بخش آگاهی عامه است که بخاطر بلند بردن ظرفیت مردم برنامه داریم و گرچه این برنامه دوامدار است، ولی امسال می‌خواهیم درمکتب‌ها، شوراها، انجمن‌های علفچر و شوراهای رضاکارانه‌ای ولسوالی‌ها برنامه‌های آگاهی‌دهی برگزار کنیم. دو، بخش شناسایی نقاط آسیب پذیر است که همکاران ما در بخش میراث‌های طبیعی بررسی می‌کنند که کدام نقطه‌ در کدام ولسوالی‎ بامیان بیشتر درمعرض خطر قرار دارد. بخش دیگر، تیمی در قسمت حیات وحش فعالیت دارند تا ما رقم دقیق از گونه‌ها را در بامیان داشته باشیم . چهار، موضوع شکار است که باید پیگیری شود تا شکارصورت نگیرد. هرگاه گونه‌ای که رو به افزایش باشد و ایجاب این را کند که شکار شود برای شان قانونی جواز شکار داده می‌شود. همین‌طور بخش ارزیابی انکشاف پایدار که  یک بحث جدید و بسیار مهم است. محیط زیست مانع توسعه نیست. محیط زیست طرفدار انکشاف پایدار است. کسی که معدنی را استخراج می‌کند، اگر شهرک یا هر زیربنایی که می‌سازد ما برای آنها یک تعریف واضح و مشخص داریم که می‌گوییم؛ انکشاف یا توسعه پایدار. به این مفهوم که نیازمندی‌های نسل امروز هم برآورده شود و منابع طبیعی که امروز دراختیار ما قرار دارد برای نسل‌های بعداز ما هم انتقال داده شود.

تیم ارزیابی انکشاف پایدار ما تمام فعالیت‌های را که درهرسکتوری انجام می‌شود ارزیابی اسناد محیط زیستی می‌کند. برای هر فعالیتی که انجام می‌شود یک پلان محیط زیستی تهیه می‌شود. مثلن یک کسی تانک تیل اعمار می‌کند باید مطابق با معیارات محیط زیستی عیار شده و مالک تانک مکلف برجبران خساره است. باید ارزیابی اسناد محیط زیستی شود تا باعث ایجاد آلاینده‌های محیطی نگردد، همین‌طور در قانون هم  گفته شده که هرکس حق این را دارد که فعالیت اقتصادی را انجام بدهد، ولی هیچ‌کس حق ندارد محیط زیست را تخریب و الوده کند.

 ستاگیدیا: فکر می‌کنید چالش‌های عمده شما در حال حاضر چه است؟

دادفر: عمده‌ترین چالش که جهانی است و افعانستان خوشبختانه هیچ نقشی در آن نداشته، ولی متاسفانه متضرر است، تغییرات اقلیمی است. در بامیان ارزیابی‎های که اداره ما انجام داده آنقدر مشکلات زیاد نداریم. بطورمثال، میزان تولید زباله‌ها در حدی نیست که یک نگرانی جدی را به بار بیاورد، ساخت وسازها هم به گونه‌ای نیست که منابع زمین را که ما دراختیار داریم نابود بسازد، منتهی نیاز به توجه دارد. آنچه که برای اداره ما نگران‌کننده است چالش‌های تغییرات اقلیمی است که موجب خشکسالی‌های پی‌هم و سیلاب‌ها در بامیان و ولایت‌های همجوار پیامدهای ناگوار شده است. در عین حال، میزان بارندگی بسیار کم و موسوم بارندگی تغییر کرده است. این‌ها همه نگرانی‌های بسیار جدی است که می‌تواند سکتورهای مختلف را از جمله معارف، صحت مخصوصا زنان  و زراعت را تحت تاثیر قرار بدهد. ۹۰ درصد منبع تامین معیشت مردم زراعت است.

ستاگیدیا: درست. بسیار تشکر جناب دادفر از فرصتی که در اختیار ما گذاشتید.

دادفر: خواهش می‌کنم. سلامت باشید.