ممنوعیت حضور زنان در پارک ملی بندامیر در بامیان از سوی «وزارت امر به معرف» حکومت سرپرست، با واکنش‌ها و انتقادات گسترده‌ای در سطح ملی و بین‌المللی مواجه شده است. اعتراض به اعمال این محدودیت تازه بر علیه زنان، به‌ویژه در میان زنان در داخل افغانستان، برجسته‌تر به‌نظر می‌رسد.

هفته گذشته محمدخالد حنفی، سرپرست این وزارت در سفری به بامیان اعلام کرد که پس از این زنان به دلیل آن‌چه که او «عدم رعایت احکام صادرشده در خصوص حفظ حجاب در دو سال گذشته» خوانده، نمی‌توانند به بندامیر سفر کنند. او تاکید کرد که این ممنوعیت تا زمان «ایجاد اصولی مشخص» در این زمینه، تداوم خواهد یافت.

به‌دنبال این اظهارات او، شمار زیادی از شهروندان کشور، نهادهای بین‌المللی مدافع حقوق بشر و مقامات سازمان ملل، آن را «غیرموجه» خواندند. ریچارد بنت، گزارش‌گر ویژه سازمان ملل در بخش حقوق بشر در افغانستان، از حکومت سرپرست خواستار توضیح در این مورد شد و در تویتی این پرسش را مطر کرد که «این محدودیت چرا برای فرهنگ و شریعت افغانی ضروری است.»

فاصله‌گیری مردم از حکومت سرپرست

در تداوم واکنش‌ها، زنان بامیان گفته‌اند که از شنیدن این «حکم جدید»، «شوکه» شده‌اند. آنان عواقب صدور این‌گونه «فرامین» را تشدیدکننده یاس و ناامیدی در میان زنان و افزایش مشکلات اجتماعی می‌دانند.

نیلوفر الهی، یکی از زنان بامیان به ستاگیدیا گفت: «این‌گونه موضع‌گیری‌ها در برابر زنان، با مورد پرسش قرار دادن عدالت و برابری‌ به‌عنوان تضمین‌هایی برای پایداری حکومت، باعث از بین‌رفتن اعتماد میان دولت و ملت می‌شود.»

بانو الهی افزود که هیات حاکمه کنونی به‌جای تفکر در مورد امنیت و پیش‌رفت کشور، بر «محدودسازی فضا برای زنان و نقض حقق بشری آنان» متمرکز شده است؛ چیزی که به باور او و زمینه‌های «عقب‌گرد» را فراهم می‌کند.

علاوه بر او، انیسه سلطانی، دختری که به گفته خودش «بار حسرت به مکتب‌رفتن» را بر دوش می‌کشد، می‌گوید که  نگران آمدن روزی است که به باور او «ممکن است حتا نفس کشیدن زنان ممنوع شود.»

تشدید مشکلات روانی در میان زنان

زنان و دختران بامیان می‌گویند که تا کنون حداقل از این جهت امیدوار بودند که می‌توانند از «رنج ناشی از انسداد مکاتب و دانشگاه و محرومیت از حق کار» را با سفر به مکان‌های تفریحی تا حدودی بکاهند، اما حالا حتی همین امکان نیز از آنان گرفته شده است. به گفته این زنان؛ در صورتی که ممنوعیت حضور زنان در مکان‌های تفریحی ادامه یابد، آنان با به‌انزوارفتن بیش‌ازحد، تحت فشارهای روانی مضاعفی قرار خواهند گرفت.

مسعوده، دختر 19‌ساله‌ای که از این ناحیه نگرانی دارد، به‌این‌باور است که این امر مشکلات خانوادگی را افزایش داده و باعث وقوع رخدادهای ناگورا در درون خانواده‌ها خواهد شد.

او مسدودن‌ماندن دروازه بندامیر به‌روی زنان را باعث تضعیف اقتصاد بامیان نیز می‌داند. به گفته این بانوی جوان، اکثر افراد با خانواده‌های خود به پارک ملی می‌رفتند، از بین‌رفتن سفر به این مقصد گردشگری، آمار گردشگرانی که وارد بامیان می‌شوند، بسیار کاهش یافته و اقتصاد مردم را متاثر کرده است.

« فرار از قفس»

حلیمه، دختر جوان دیگری است که می‌گوید با شنیدن «حکم وزارت امر به معروف» بیشتر از گذشته «احساس در قفس‌بودن» می‌کند. در کنار او دختران دیگری نیز هستند که حس مشابهی را تجربه می‌کنند.

رحیمه، یکی از دختران دایکندی می‌گوید که در دو سال گذشته، تمام آرزوها و آرمان‌های زنان افغانستان زیر پا شده‌اند: «از درس منع شدیم، ورودمان به پارک‌های داخل شهر را منع کردند و روحیه‌مان را بی‌رحمانه کشتند. تنها دل‌خوشی‌مان سفر به بندامیر بود که همان را هم برای‌مان نگذاشتند.»

او اضافه کرد که هر زمان دلتنگ می‌شد، به بندامیر سفر می‌کرد اما اکنون «متاسف» است که اجازه ندارد تا حتا آب‌های نیلگون این مکان تفریحی را به تماشا بنشیند.

اعمال محدودیت‌های جدید علیه زنان، شمار زیادی از آنان را وارد کرده است تا راه مهاجرت را در پیش گیرند و اقدام به ترک کشور کنند. آنان می‌گویند که زمینه‌های زندگی برای‌شان در افغانستان، با گذشت هر روز محدودتر می‌شود.

مهناز وکیل‌زاده، دختر 18‌ساله‌ای که به‌تازگی موفق به خروج از کشور شده و از یک ماه بدین‌طرف در نیوزلند زندگی می‌کند، فراهم نبودن زمینه کار و تحصیل برای زنان در کشور را دلیل مهاجرت خود عنوان می‌کند. به گفته او؛ اکنون که زنان از «حق تفریح» نیز محروم شده‌اند، زنان و دختران نمی‌توانند انگیزه‌ای برای زندگی در افغانستان داشته باشند.

سحر وفا (نام مستعار) دختر دیگری است که ماه پیش به پاکستان سفر کرده است، حکومت سرپرست را به تلاش برای «حذف کامل زنان از همه‌جا» متهم می‌کند. او در تماس تلفنی با ستاگیدیا ابراز داشت که با شنیدن خبر ممنوعیت حضور زنان در بندامیر، نسبت به «زن‌بودن» خود «بدبین» شده و به‌دلیل «به‌دنیاآمدن در افغانستان، احساس بدبختی کرده است.»

واکنش اداره محلی

درست یک‌روز پس از اعلام ممنوعیت حضور زنان در پارک ملی بندامیر، ماموران اداره  «امر به معروف» بامیان، در مسیر ورود به این مکان تفریحی، ایست بازرسی ایجاد کردند. این موضوع باعث شد تا رقم ورود گردشگران به بامیان، کاهش بی‌پیشینه را تجربه کند.

در پی آن، کاربران شبکه‌های اجتماعی به‌خصوص شهروندان بامیان در واکنش‌ به وضع این محدودیت آن‌هم در فصل گردشگری، از اداره محلی این ولایت خواستند تا بادرنظرداشت موثریت حضور گردشگران در رشد اقتصادی شهروندان، در راستای رفع این مشکل اقدام کند.

عبدالصبور فرزان سیغانی، سخن‌گوی والی بامیان به ستاگیدیا گفت که «فرمان از جانب وزارت امر به معروف صادر شده و بررسی جوانب آن هم از سوی همین اداره صورت می‌گیرد. او با بیان این‌که اداره محلی بامیان «می‌کوشد تا حجاب اسلامی حفظ و رعایت گردد»، تاکید کرد که این اداره سعی دارد تا با «رهبری امارت اسلامی» گفتگو کرده و راه حلی برای مشکل به‌وجودآمده، جستجو کند.

پس از سقوط نظام پیشین افغانستان و شکل‌گیری حکومت سرپرست، زنان با محدودیت‌های بسیاری در عرصه‌های مختلف مواجه شدند. آنان دو سال گذشته به تدریج از حق آموزش، کار و حضور در اماکن تفریحی محروم شدند. هرچند مسئولان حکومت سرپرست بارها از تلاش در جهت «فراهم‌سازی شرایط و تعریف قواعد شرعی» برای بازگشت زنان به جامعه سخن گفته‌اند، تا هنوز اقدام مشهودی در این زمینه صورت نیافته است و زنان همه‌روزه با محدودیت‌های تازه‌تری روبرو می‌شوند.