مرکز خبرنگاران افغانستان، به مناسبت روز ملی خبرنگار، با نشر گزارش سالانه خویش در مورد وضعیت خبرنگاران و رسانه‌ها در سال 1402 هجری خورشیدی، از وضعیت رو به‌وخامت خبرنگاران و رسانه‌ها درین سال خبر داده است.

این نهاد در گزارش نشرشده خویش آورده است که رسانه‌ها و خبرنگاران در سال 1402 محدودیت‌های شدیدی را در میزان آزادی و برخورداری از حقوق بنیادی و قانونی شان تجربه کرده  و حقوق آنان به شگل گسترده‌ای نقض شده است.

در اعلامیه مرکز خبرنگاران افغانستان آمده است: “در 12 ماه گذشته، فشار بر رسانه‌ها و خبرنگاران و تهدید آن‌ها با شدت بیشتری نسبت به سال قبل ادامه پیدا کرد و مبنای آن دستورالعمل‌هایی بوده است که با وجود قابل اجرا خوانده شدن قانون رسانه‌های همگانی، از سوی حکومت طالبان و مقام‌های محلی صادر شده است.”

در بخش دیگری از اعلامیه این نهاد، از چهار دستور صادرشده در سال 1402 یادآوری شده است که هرچند در مورد پیامدهای خودداری خبرنگاران و رسانه‌ها از اجرای آن‌ها به صورت واضح چیزی گفته نشده است، اما یافته‌ها حکایت از آن دارند که خبرنگاران و رسانه‌هایی که ازین دستورات سرپیچی کرده‌اند، تهدید و یا زندانی شده‌اند و یا حتی با منع فعالیت و مسدود شدن دایمی و یا موقتی رسانه‌ها مواجه شده‌اند.

درین گزارش از نقض حقوق خبرنگاران و رسانه‌ها به دو شیوه یاد شده است؛ نقض سیستماتیک حقوق رسانه‌ها به واسطه حکومت سرپرست و نیز عمل‌کرد انفرادی مقام‌های قدرتمند که در برخی از ولایات انجام شده است.

در گزارش سالانه مرکز خبرنگاران افغانستان، 139 مورد نقض حقوق رسانه‌ها و خبرنگاران در سال 1402 ثبت شده است که 80 مورد تهدید و 59 مورد بازداشت را شامل می‌گردد.

آمار یادشده در مقایسه با سال 1401 که شامل 237 مورد نقض حقوق خبرنگاران می‌شد و در آن 1 کشته و 21 زخمی نیز به ثبت رسیده بود، میزانی از کاهش را نشان می‌دهد، زیرا در سال گذشته هیچ حمله هدف‌مندی بر خبرنگاران و کشته و زخمی شدن آنان گزارش نشده است. از این امر به عنوان یک تحول مثبت و امیدوارکننده یاد شده است، اما از عدم تغییر به لحاظ کیفی و ساختاری یاد شده و چرخش نگران‌کننده‌ای مشاهده شده است که در آن تک‌روی و اعمال قدرت شماری از مقام‌های قدرتمند طالبان در بعضی از ولایت‌ها برجسته می‌باشد.

همچنان ۸ مورد منع فعالیت کار رسانه‌ها شامل ممانعت از یگ دوره مشترک آموزش خبرنگاری برای مردان و زنان، توقف فعالیت چندروزه پنج رادیوی محلی و مسدود شدن یک رادیوی ملی به مدت 5 ماه از دیگر محدودیت‌هایی بوده است که بر اساس این گزارش در طول سال گذشته اعمال شده است.

محاکمه مسئولین دو رادیوی ملی به اتهام جرایم جنایی و همکاری با رسانه‌های بیرونی و جاسوسی و محکوم شدن هر کدام ازین مسئولین به یک‌سال زندان از موارد دیگری است که درین گزارش آمده است.

درین گزارش، اداره استخبارات و وزارت امر به معروف و نهی از منکر حکومت سرپرست به عنوان نهادهایی یاد شده‌اند که به شکل مستقیم و غیر مستقیم در بازداشت و تهدید خبرنگاران و رسانه‌ها نقش داشته‌اند. در همین‌حال، از تلاش‌های وزارت اطلاعات و فرهنگ در خصوص رسیدگی به شکایات و تخطی‌ها از طریق کمیسیون اختصاصی یاد شده است که به دلیل اعمال قدرت و فشار نمایندگان ادارات استخبارات و امر به معروف موفقیت ملموسی نداشته است.

با این وجود، ذبیح‌الله مجاهد، سخن‌گوی حکومت سرپرست، در پیامی به مناسبت روز ملی خبرنگار، گفته است که برای خبرنگاران افغانستان در چارچوب ارزش‌های اسلامی و منافع ملی کشور، توفیق خدمات بیشتر می‌خواهد.