9 ژانویه 2021  
 ستاگیدیا  

نکات چندی پیرامون تربیت فرزند در خانواده-بخش دوم و پایانی

نکات چندی پیرامون تربیت فرزند در خانواده-بخش دوم و پایانی

جان‌علی مهدوی

آثار مثبت و دلایل انتخاب نام نیک
الف: نمادی از هویت و شخصیت فرد است.
ب: برچسپی است که از بدو تولد تا آخر عمر و الی قیامت همراه فرد است و این علامت و نشانه‌ای است که نقش معرف او را بازی می‌نماید. بدین لحاظ، هر قدر این علامت و نشانه زیبا باشد، به صاحب خود زیبایی می‌بخشد. در حدیث آمده است که «خداوند از نام محمد در روز قیامت حیا می‌کند و به صاحب آن نام می‌گوید که خجالت نکشیدی که نام حبیبم را روی خود گذاشتی و از آن حیا نکرده و مرتکب گناه شدی؟ تو حیا نکردی، ولی من حیا کرده و تو را بخاطر همین نام عفو می‌کنم.»
ج: هر انسان به صورت ناخود آگاه می‌کوشد با هم‌نام‌های بزرگ خود، همانندی کند و شخصیت و موقف و یا کمال و شجاعت او را برای خود جستجو نماید.
د: آثار معنوی روحی و روانی داشته و باعث حفاظت از انسان در برابر شیطان می گردد.
ه: فرهنگ خانواده و جامعه، روح دینی به خود می‌گیرد. برعکس، نام نامناسب وسیله تمسخر دیگران بوده و اثرات منفی فراوان روحی و روانی و معنوی را متوجه انسان می‌سازد.
حق سوم فرزند، تربیت سالم است، لذا تربیت فرزند، محور اصلی مسئولیت و رسالت ما را در قبال فرزندان‌مان تشکیل می‌دهد و برماست که از لحظه تولد و پاگذاردن کودک به جهان وسیع‌تر، وظایف و مکلفیت خود را متوجه باشیم. اولین گام در این راستا گفتن آذان و اقامه در گوش کودک است. از نظر علم روز هم ثابت شده است که این کار دارای اثرات مثبت بسیاری می‌باشد و سپس تبریگ گفتن به والدین، نام‌گذاری عقیقه، کام برداشتن و یا شیرین نمودن کام و… است که هرکدام در جای خود حکمت ها و فلسفه های متفاوتی داشته و اثرات مثبتی را در پی دارند. تربیت از کودکی باید آغاز گردد، زیرا بخش عمده‌ای از شخصیت انسان در همان شرایط سنی شکل می‌گیرد.
ضرورت تربیت فرزند در کودکی
یک: خالی بودن ذهن کودک از هر چیز. ذهن کودک همانند ظرف خالیست که قابلیت و ظرفیت پر شدن با هرچیزی را دارد، شما می‌توانید در یک ظرف، هر چه مطابق میل خود خواسته باشید، بیندازید مثل آب و یا شیر، دوغ و یا هر مایع دیگر.
ذهن خالی کودک نیز قابلیت این را دارد که صفات بد و یا خوب، اخلاق بد و یا خوب را در خود بگنجاند. اما ظرف اگر پر باشد هر چیزی روی آن انداخته شود، ضایع می‌شود و روی زمین می‌ریزد. به همین شکل، ذهن پر انسان نیز قابلیت برداشت هرچیزی را ندارد.
دوم: اشتغال به امور معیشت، زندگی، زن و فرزند و دنیا انسان‌های بزرگ‌سال را مصروف و درگیر خود می‌کند و به همین سبب کمتر زمینه‌ای برای پذیرش و فراگیری آداب، اخلاق و احکام برای آن‌ها وجود دارد. برخلاف این مساله، ذهین کودکان به این مسائل مشغول نبوده و برای پذیرش آداب و آموزه‌های دینی و اخلاقی وضعیت مناسب‌تری دارد. لذا باید در این مقطع سنی به تربیت بیشتر فرزندان مبادرت ورزیده شود.
سوم: کودک برای داشتن زندگی بهتر و یادگیری رفتارهای سالم فردی و اجتماعی، به تربیت سالم نیازمند است.
چهارم: دوران کودکی، دوران تقلید از دیگران است، کودک در این دوره، از طریق حرکات، رفتار و گفتار و سوال دنبال هرچیزی می‌‌گردد و در خصوص هر موضوعی که در خانه و به وسیله بزرگان خانواده اهمیت داده شود، جستجو می‌کند و مطابق به آن عمل می‌نماید، مثلا اگر در خانه‌ای قرائت قرآن، دعا، راست‌گویی، صداقت و… وجود داشته باشد یا ضد آن یعنی بی‌نمازي، جنگ و خشونت، بی‌اعتمادی و دروغ‌گویی و دزدی بیشتر به چشم بخورد، کودک نیز همان‌گونه بار خواهد آمد.
پنج: کودک تا مدت‌ها تحت کنترل والدین بوده و دارای استقلال رای و نظر نمی‌باشد. بدین لحاظ از والدین حرف‌شنوی داشته و سخن‌شان را قبول می‌نماید، اما موقعی که بزرگ شود دیگر چنین روحیه‌ای از ایشان سلب شده و در برابرخواست‌ها، انتظارات و توقعات والدین، استدلال می‌نماید و برای تمرد دلیل و توجیه می‌آورد.
امام صادق(ع) می گوید: «فرزند را تا هفت سال اول آزاد بگذار تا بازی نماید، در هفت سال دوم تربیتش کن و سواد و قرآن بیاموز و در هفت سال سوم، نیز او را از طریق اساتید و مربیان است تربیت کن.» این سخنان امام بدین معنا است که بعد از این مدت (21سال) اگر فرزند، تربیت پذیرفت و رستگار شد چه خوب و اگر نشد دیگر در او خیر نیست. به بیان دیگر، پدر و مادر وظیفه خود را انجام داده‌اند و هم امیدی برای تربیت او وجود ندارد. حدیث مشابه از امام علی(ع) نیز در این مورد وجود دارد که همین محتوا را بازگو می‌نماید و روش تربیت و چگونگی آن را به ما می‌آموزاند.
از جمله پیامد و آثار ناگوار بی‌توجهی در تربیت فرزند، این است که گاه از فرزند دشمن می‌سازد، چنان‌چه قرآن مجید می‌فرماید: «بدانید این‌که اموال و اولاد فتنه است.» (1) اموال و اولاد وسیله آزمایش و امتحان الهی و هم وسیله و سبب مغفرت و… برای والدین است. اگر از اموال استفاده سالم گردد و اولاد نیز تربیت سالم شود سعادت هر دو دنیا نصیب پدر و مادر خواهد شد و اما اگر فرزند به‌گونه درست تربیت نگردد و از اموال هم استفاده مناسب نشود، وسیله و سبب رنج، زحمت، ذلت و… می‌گردد. در مورد نیز دیگر فرماید: «ای مومنین! به تحقیق که بعضی از زنان و اولاد شما دشمنان شما خواهند بود، پس از آن ها بترسید» (2) با درنظرداشت این همه، به عنوان نتیجه می‌توان گفت که تربیت فرزند در کودکی، چگونگی زندگی‌اش در آینده را تعیین می‌کند. پس بهتر آن خواهد بود که برای داشتن جامعه‌ای سالم و عاری از هرگونه کج‌روی‌ها و زشتی‌ها، باید در تربیت فرزندان، نهایت سعی و تلاش خویش را به‌کار بندیم.
1 – انفال آیه 28
2- تغابن آیه 14