گردشگری از بزرگ‌ترین صنایع پردرآمد در سطح جهان است که توسعه آن در بسیاری از کشورها توانسته است آن‌ها را از لحاظ اقتصادی به وضعیت مطلوبی برساند. کشورهای پیشتاز در این عرصه همواره کوشیده‌اند تا با مدیریت منابع گردشگری و ارائه تسهیلات و خدمات بهتر، گردشگران بیشتری جذب کنند و از این طریق منفعت اقتصادی بیشتری به ‌دست آورند. امروزه رقابت بر سر جذب گردشگران بیشتر میان کشورهای دارای مقاصد گردشگری، شدت بیشتری یافته و هر کدام در تلاش گرفتن سهم بیشتر از بازارهای جهانی گردشگری هستند.

این صنعت اما در افغانستان، پدیده‌ای جدید و تا حدی ناشناخته به‌ شمار می‌رود و شاید از همین‌رو برای توسعه آن تا کنون اقدامی صورت نگرفته است. از سوی دیگر افغانستان تا حال دچار مشکلات بزرگی نظیر ادامه جنگ با طالبان، فساد اداری و … است که بر طرف کردن آن‌ها زمان زیادی می‌طلبد و همین باعث می‌شود که به فرصت‌هایی چون توسعه گردشگری توجه چندانی نشود. نبود امنیت بیشتر از هرچیز دیگری، توسعه گردشگری در افغانستان را به چالش می‌کشد. با این حال و با توجه به اینکه نهادهای مختلف با وظایف مختلف در تشکیل نظام وجود دارند، دولت در عین حالی که برای حل مشکلات تلاش می‌کند، باید برای بهبود وضعیت در کشور، به مسائلی چون رشد صنعت گردشگری نیز توجه بیشتری مبذول دارد.

 از آن‌جائی که توسعه گردشگری به دلیل نبود امنیت، در تمام نقاط افغانستان امکان‌پذیر نیست، به نظر می‌رسد که بامیان به لحاظ داشتن آثار فراوان تاریخی، مناظر زیبای طبیعی، فرهنگ غنی، امنیت، مردمانی صلح طلب و مهمان دوست، مناسب‌ترین مکان برای توسعه گردشگری باشد. توسعه گردشگری در این ولایت نیز با چالش‌هایی روبرو است که نیازمند توجه دولت است و گمان نمی‌رود که بخش خصوصی بتواند آن‌ها را بر طرف کند. در این مورد به گونه گذرا به چند نکته اشاره می‌شود:

1- با آن‌که بامیان جاذبه‌های فراوانی دارد و امنیت نیز در آن برقرار است، اما زیرساخت هایی چون میدان هوایی  و سرک‌های معیاری، آب، برق، خدمات صحی و مخابراتی مناسب، سیستم حمل‌و‌نقل زمینی و سایر امکانات و خدمات لازم برای توسعه گردشگری در این ولایت، به گونه‌ای که بتواند رضایت گردشگران را فراهم کند، وجود ندارد.

2-  جاذبه‌های موجود در مناطقی که ظرفیت توسعه گردشگری را دارند، نیاز به بازاریابی دارند. محصولات گردشگری مانند صنایع دستی، موسیقی محلی، ادبیات عامیانه و سایر جاذبه‌ها اعم از فرهنگی، تاریخی، طبیعی و اجتماعی، تا هنوز برای خیلی‌ها ناشناخته مانده‌اند. در کل می‌توان گفت که تا کنون برنامه‌های موثری برای معرفی جاذبه‌های گردشگری بامیان و بازاریابی برای آن، آن‌گونه که باید، اجرا نشده‌ است.

3- عدم آگاهی مردم از موثریتی که گردشگری می‌تواند در بهبود وضعیت اقتصادی و تحول وضعیت فرهنگی- اجتماعی ساکنان مقاصد گردشگری داشته باشد، از دیگر مشکلاتی است که می‌تواند توسعه گردشگری را به چالش بکشد، زیرا اگر مردم از این موضوع آگاه نباشند، ممکن است به دلیل این‌که تصور کنند توسعه گردشگری نمی‌تواند هیچ نفعی برای آنان داشته باشد، از همکاری در زمینه توسعه این صنعت خودداری کنند. بنابراین توسعه گردشگری در بامیان در قدم اول، نیازمند آگاهی‌دهی به مردم است تا آنان تشویق به همکاری در این زمینه و حفظ جاذبه‌های گردشگری شوند. همچنان مردم باید آموزش ببینند که چگونه با گردشگران رفتار کنند تا آنان خاطره‌ای خوش از سفر با خود ببرند و گردشگران دیگر را  نیز برای سفر به بامیان ترغیب کنند.

4- نبود امنیت در راه‌های ترانسپورتی منتهی بامیان نیز از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین چالش‌ها فراراه رشد صنعت گردشگری است. این راه‌ها به دلیل نداشتن امنیت، حضور مخالفان مسلح دولت و رویدادهای امنیتی وحشت‌ناکی که در آن‌ها بوقوع پیوسته، به ”جاده‌های مرگ“ معروف شده‌اند. با توجه به این امر که امنیت از مهم‌ترین نیازهای گردشگران است، با چنین وضعیتی حتی یک گردشگر  هم حاضر خواهد شد تا از این جاده‌های مرگ عبور کند و برای دیدار از جاذبه‌های گردشگری به بامیان سفر کند؟ یقینا هیچ گردشگری این ریسک را نخواهد پذیرفت. سفر با خط هوایی موجود میان کابل و بامیان نیز هزینه سنگینی می‌طلبد. هم اکنون فقط یک شرکت خصوصی، پروازهایی در جریان هفته از کابل به بامیان دارد که آن‌هم به دلیل آن‌چه غیرمصئون بودن این پروازها خوانده شده است، نمی‌تواند مشکلات موجود در این زمینه را مرفوع سازد.

5- از دیگر پیش‌نیازهای توسعه گردشگری، حفاظت از جاذبه‌های توریستی است. در حال حاضر اکثر آثار تاریخی بامیان که از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری در این ولایت به شمار می‌روند، در معرض خطر قرار دارند و احتمال نابودی آنان با گذشت هر روز بیشتر می‌شود. کاوشگری‌های غیرقانونی، ساخت‌وساز در ساحات مربوط به آثار تاریخی، عدم آگاهی مردم از اهمیت این آثار، ریزش برف و باران و بی‌تفاوتی ارگان‌های امنیتی در زمینه حفظ و مراقبت از این آثار، از مهمترین عواملی به شمار می روند که آثار تاریخی بامیان را تهدید می‌کنند.

6- برنامه‌ریزی و مدیریت، از مهم‌ترین پروسه‌ها در توسعه گردشگری به حساب می‌آیند. در کشورهای پیشتاز در زمینه گردشگری، دولت و سازمان‌های گردشگری از طریق برنامه‌ریزی و مدیریت دقیق توانسته‌اند به دستاوردهای بزرگی دست یابند و از این صنعت به عنوان یکی از پرسودترین منابع اقتصادی استفاده کنند. در افغانستان اما با وجود نهادهایی نظیر وزارت اطلاعات و فرهنگ، نه تنها در بامیان بلکه در کل کشور، کار موثری برای برنامه‌ریزی و مدیریت توسعه گردشگری صورت نگرفته است. بخش خصوصی نیز نمی‌تواند بدون همکاری دولت، در این زمینه کاری از پیش ببرد.

در چنین حالی به صراحت می‌توان گفت، تا زمانی که این مشکلات رفع نگردد، توسعه گردشگری در بامیان ممکن نخواهد بود. اینک با درنظرداشت این‌که فرصت‌های بسیاری را برای توسعه گردشگری در بامیان وجود دارد، انتظار می‌رود تا دولت افغانستان در همکاری با بخش خصوصی، برای تقویت فرصت‌ها و برطرف کردن چالش‌های موجود تلاش کنند تا باشد که این ولایت به یکی از مراکز مهم توریستی در سطح کشور و منطقه تبدیل گردیده و منبع درآمد دیگری برای بهبود زندگی باشندگان این ولایت که اکثر آنان زراعت پیشه هستند فراهم شود.