8 آگوست 2023  
 راحله سلطانی  

دشواری ماندن و رنج رفتن؛ «اگر کار باشد، هیچ‌وقت وطنم را ترک نمی‌کنم»

دشواری ماندن و رنج رفتن؛ «اگر کار باشد، هیچ‌وقت وطنم را ترک نمی‌کنم»

مسئولان ریاست مهاجران و بازگشت‌کنندگان در بامیان می‌گویند که از آغاز سال جاری تا کنون حدود سه‌هزار تن از کشورهای همسایه به ولایت‌شان برگشته‌اند.

سیف‌الله علی‌یار، مدیر بازگشت و ادغام مجدد در این اداره، به ستاگیدیا گفت که این تعداد افراد به‌گونه خانودگی یا فردی به کشورهای همسایه مهاجر شده بودند. علی‌یار افزود که شمار زیادی از این افراد از ایران به کشور بازگشته‌اند، اما در میان آن‌ها کسانی هم هستند که در کشورهای پاکستان و ترکیه به‌سرمی‌بردند.

سیدامان 35 ساله از جمله‌ی این افراد است. او که باشنده روستای «خشکک» مرکز بامیان است، بعد از سقوط دولت جمهوری با خانواده چهارنفری‌اش به کشور ایران مهاجرت کرد. سیدامان که تنها نان‌آور خانواده بود، برای یافتن کار به این کشور مهاجر شد. او می‌گوید که آن‌ها سه‌بار کوشش کردند تا از مرز افغانستان و ایران بگذرند، اما موفق نشدند. او یک‌بار با خانواده‌اش در اردوگاهی در ایران زندانی شد. به گفته او، بازداشتی‌ها به جز آب به غذا دسترسی نداشته‌اند. او با خانواده‌اش بالاخره در تلاش چهارم وارد ایران شد تا کاری بیابد و در آن‌جا مدتی زندگی کند، اما شش‌ماه از اقامت‌اش در آن‌جا نگذشت که از سوی پولیس دستگیر و با خانواده‌اش به افغانستان اخراج شد. او می‌گوید تا کسی مجبور نشود دست به مهاجرت نمی‌زند.

عارف جوانی ۱۸ ساله است و در روستای «حیدرآباد» مرکز بامیان زندگی می‌کند. او سال گذشته به خاطر بی‌کاری و بی‌پولی مجبور شد که با تحمل گرسنگی و بی خوابی‌های طولانی، به طور قاچاق به ایران برود، اما پس از مدتی از سوی پولیس این کشور دوباره به افغانستان برگردانده شد. ماندن و رفتن در کشور برای او پر از رنج است. او با اصرار می‌گوید که «اگر کار در کشور خود ما باشد هیچ کسی وطن را ترک نمی‌کند.»

شبکه‌های اجتماعی

نیک‌بخت ۴۱ ساله، باشنده روستای «جگره‌ خیل» مرکز بامیان نیز روایت تلخی از مهارجت دارد. داستان مهاجرت و بازگشت او و خانواده‌اش، قصه رنج و بی‌پناهی کسانی است که در سرزمینی به نام افغانستان متولد شده‌اند.

نیک‌بخت هنگامی که قرض‌داری بر خانواده‌اش فشار آورد، مجبور شد راهی ایران شود تا زندگی جدیدی را در این کشور آغاز کند. دو سال بعد در یکی از روزها پسر بزرگ‌ترش را پولیس گرفت و به افغانستان فرستاد. پسر او پس از این که تلاش کرد دوباره با خانواده‌اش در ایران بپیوندد، در مسیر سفر به ایران لادرک شد و تا هنوز از او خبری نیست. نیک‌بخت می‌گوید با ازدست‌دادن فرزندش مسئولیت‌های او بیشتر شده و هنگامی که داکتران به او گفتند که به سرطان مبتلا شده است و تنها شش‌ماه دیگر زنده خواهد ماند، تصمیم گرفت که به افغانستان برگردد. روزی ‌که او با خانواده‌اش از مرز می‌گذشتند، جمعه بود. آن‌ها نتوانستند کارت مهاجرت سازمان ملل را بگیرند. حالا که به بامیان برگشته‌اند به دلیل نداشتن این کارت از کمک‌های ویژه مهاجران و بازگشت‌کنندگان هم محروم مانده‌اند.

با این حال، مسئولان ریاست مهاجران و بازگشت‌کنندگان بامیان می‌گویند، کسانی که به صورت داوطلبانه به کشور برمی‌گردند، از بخش امور پناهندگان سازمان ملل یا موسسه بین‌المللی مهاجرت  «IOM»  برگه شناسایی دریافت می‌کنند؛ آن‌چه که خانواده نیک‌بخت آن را ندارد و به همین‌دلیل از سوی اداره محلی بامیان حمایتی دریافت نکرده است.

سیف‌الله علی‌یار، می‌گوید که بازگشت‌کنندگان در یک سیستم، ثبت و سپس به نهادهایی که در این بخش فعالیت دارند معرفی می‌شوند.

علی‌یار گفت که فرمان انتقال زمین از رئیس‌الوزرا گرفته شده است و به محض رسیدن این فرمان به دست اداره مهاجران و بازگشت‌کنندگان کار شهرک مغاره‌نشین‌ها و بازگشت‌کنندگان  در بامیان آغاز می‌شود.»

مهاجران بازگشته به بامیان با مشکلات دیگری نیز مواجه‌اند. آنان که در راه مهاجرات تمام آن‌چه که داشته‌اند را از دست می‌دهند، پس از بازگشت با فقر شدید اقتصادی دست‌به‌گریبان می‌شوند؛ چیزی که با توجه به نبود حمایت از مهاجران، ضمن فراهم ساختن زمینه سواستفاده باندهای تبهکار به‌ویژه قاچاق‌چیان انسان از این افراد، بر سر راه دسترسی آنان‌ به غذای کافی، سرپناه، آموزش و حتا درمان نیز مانع ایجاد کرده و زندگی را برای‌شان دشوارتر از همیشه می‌سازد.

سختی زندگی مهاجران و بازگشت‌کنندگان، زمانی تشدید می‌شود که به گفته این فراد، هیچ‌کدام از نهادها و موسسات مسئول در راستای حمایت از بی‌جاشدگان، به مسئولیت خود در راستای امدادرسانی به آنان، به‌درستی عمل نمی‌کنند.