کوه عروس در شرق کوتل شاطو/شاتو و در حدود ‌صد و چهل کیلومتری مرکز بامیان یکی از جاذبه‌های بی‌نظیر طبیعی در این ولایت است که تا کنون برای خیلی‌ها ناشناخته باقی مانده است.

در بامیان تنها بند امیر، مجسمه‌های تخریب‌شده بودا، شهرهای تاریخی ضحاک و غلغله، غار یخ سر «قاضان» و آبشار «دره آجر» نیستند که سالانه هزاران گردشگر داخلی و خارجی را به‌سوی خود فرا می‌خوانند؛ بلکه این سرزمین شگفت‌انگیز دارای ده‌ها منظره زیبای طبیعی نیز است که از جابه‌های ویژه گردشگری به شمار می‌روند.

یکی دیگر از جاهای دیدنی بامیان «کوه عروس» است که با حدود چهار هزار و پنج‌صد متر ارتفاع در امتداد سلسله قله‌های همیشه پربرف بابا، در انتهای دره سرسبز تگاب‌برگ ولسوالی پنجاب، مشرف به قریه‌های «ترغی»، «مهر»، «ترپس» و «خاک چغیر» سرقل یکاولنگ موقعیت دارد.

بلندترین نقطه این کوه که از شکوه و جلوه‌های شگفت‌انگیزی برخوردارد است؛ به عروسی سوار بر اسب می‌ماند که گویا خیلی از جمعیت سواره و پیاده به نام «خیشو» او را بدرقه می‌کنند تا به خانه داماد برسانند.

زمانی‌که از سمت غربش به قله‌ها و ضخره‌های این کوه دیده شود، چنان به‌نظر می‌رسد که گویا نوعروسی سوار بر اسپ در حال فرار به پیش، گروه سواره و لشکر پیاده به قصد اسارتش دورش را حلقه زده‌اند تا مانع رسیدن عروس به خانه بختش شوند.

جاذبه‌های توریستی کوه عروس

بلندی‌های کوه عروس تا نیمه‌های تابستان پوشیده از برف است. یک حوض آب در خمیدگی نزدیک به آخرین قله آن و چندین چشمه زلال نیز در کمرکش آن خودنمایی می‌کند. در عین حال از شمال و جنوبش چشمه‌های آب گرم «دره علی» در یکاولنگ و «خواجه میر» در تگاب‌برگ پنجاب جریان دارد که شکوه ویژه به کوه عروس بخشیده است.

چهار سمت کوه عروس در فصل بهار و تابستان پوشیده از انواع علف، زیره کوهی، گل و گیاه است. این کوه در زمان اوج «گل کَمَی» چنان می‌نماید که گویا پیراهن مخمل سبز گل‌دار به تن کرده است. این امر جلوه‌های نادری از طبیعت را در برابر چشم گردشگران به نمایش می‌گذارد.

گردشگران طبیعت از اطراف کوه عروس برای دوستان خود عسل سوغات می‌برند، چون عسل تولید شده در این منطقه که به نام «عسل کوه عروس» یاد می‌شود از شهرت ویژه‌ای برخوردار است.

کوه عروس مکانی برای حیات وحش

ملا خدابخش یکی از باشندگان دامنه غربی این کوه می‌گوید: «در کوه عروس انواع پرنده‌های مهاجر مانند باز شکاری، کرکس، باد خورک، کبک، پوپوک، کبوتر کوهی، سنگ کویک، بلبل هزار دستان، سیاه گولی و جغد و زندگی می‌کنند که گاهی پای صیادان را نیز به دامنه‌های این کوه می‌کشانند.»

عبدالرحمان احمدی، یکی دیگر از باشندگان پنجاب علاوه می‌کند: «اطراف این کوه به باغ وحشی می‌ماند که آن‌جا انواع حیوانات مثل بز کوهی، گله‌های آهو، گرگ، روباه، تبرغو، پیشک کوهی، خرگوش و دلده خفک بسیار زیاد دیده می‌شوند.»

احمدی علاوه می‌کند: «کوه عروس علاوه بر انواع حیوانات وحشی، پرندگان مهاجر و گیاهان طبی، دارای سنگ‌های قیمتی مانند لاجورد، دُر، فیروزه و… نیز می‌باشد.»

افسانه‌های کوه عروس

موسفیدان دایزندگی قصه می‌کنند که «در روزگار قدیم، در غرب این کوه دختری زندگی می‌کرد که در زیبارویی، کمال و عفت شهرت عام بود، آن طرف کوه پسری می‌زیست که شغل آهنگری داشت، این پسر نیز در شجاعت، دلیری و سخاوت‌مندی یکه و بی‌مانند بود.

از قضا، روزی این پسر، جهت انجام کاری از غرب کوه به شرق آن سفر می‌کند، در لب چشمه می‌نشیند تا جرعه‌ای آب بنوشد که چشمش میان آب به عکس دختر ماه‌رویی می‌افتد. پسر بی‌درنگ سرش را بلند می‌کند و با دیدن دختر، در دم با تمام وجود عاشق و دل‌باخته او می‌شود. او پس از پس از مدتی عشقش را به دختر اظهار نموده و او را از پدرش خواستگاری می‌کند. پدر دختر که میر منطقه بوده از شجاعت و سخت‌کوشی پسر خوشش می‌آید و دخترش را به او عقد درمی‌آورد.

بعد از هفت شبانه‌روز« طوی»، داماد از خسرش اجازه می‌گیرد تا به زادگاهش برگردد. او عروسش را سوار اسب کورنگ نموده عازم زادگاهش می‌شود و پدر دختر هم تعدادی را موظف می‌سازد که «ساز و سورنی« زده عروس را تا خانه داماد بدرقه کنند. اما گروهی از کافران که همه لشکر دیو بودند، آن‌ها را تعقیب می‌کنند. زمانی که قافله عروس در آخرین قله کوه که می‌رسد، داماد جلو اسب او را رها کرده به دفاع از وی می‌پردازد. وقتی داماد زخمی می‌شود، کافران به عروس نزدیک شده و می‌خواهند تا او را اسیر و بی‌عفت کنند. در این هنگام آن عروس پاک‌دل پیش خدایش دعا می‌کند که آنان را از شر کافران نجات دهد و نگذارد دامن عفتش آلوده شود؛ پروردگار دعایش را مستجاب کرده عروس با همه همراهانش تبدیل به سنگ می‌شوند.»

هم‌اکنون در میان مردم دایزنگی افسانه کوه عروس تبدیل به یک باور شده و نمادی از عزت و سربلندی می‌باشد. علاوه بر این کوه، بامیان دارای کوه‌های زیادی می‌باشد. هر کدام از این کوه‌ها، قصه‌ها، افسانه‌ها و جذبه‌های توریستی ویژه خود را دارند که از آن جمله می‌شود از «کوه دو برادر»، «کوه لیلی مجنون» و «کوه میخ» در ولسوالی ورس نام برد.