شیوع ویروس کرونا و به دنبال آن اعمال محدودیت بر گشت‌وگذار در بامیان، زندگی زنان این ولایت را در ابعاد مختلف متاثر کرده است. افزایش چشم‌گیر میزان اعمال خشونت در برابر زنان، یکی از برجسته‌ترین پیامدهای شرایط پیش‌آمده در نتیجه انتشار این ویروس، برای آنان است.

اطلاعات رسمی نشان می‌دهند که رقم شکایات ثبت‌شده از سوی زنانی قربانی خشونت در اداره امور زنان بامیان تنها در سه ماه نخست سال جاری خورشیدی، با کل شکایت‌هایی که این اداره در تمام سال گذشته دریافت کرده است، برابری می‌کند.

با این حال، پرسشی که باید در جستجوی پاسخ مناسبی برای آن بود، اینست که چه چیزی باعث شده تا خشونت علیه زنان در بامیان افزایش یابد. آمنه ابراهیمی، خبرنگار ستاگیدیا در گفتگویی با ذکیه رضایی، رئیس اداره امور زنان به این موضوع پرداخته است.

اعمال محدودیت برگشت‌وگذار، چه تاثیری بر زندگی زنان در بامیان داشته است؟

این تاثیرات در ابعاد مختلفی قابل مشاهده است. زنانی که در عرصه اقتصاد فعال هستند به خصوص آن‌هایی که مدیریت تجارت‌های کوچک را به عهده دارند، بسیار متضرر شدند. ما شاهد این بودیم که شمار زیادی این زنان که کسب‌وکارهای کوچکی را راه‌اندازی کرده بودند، با اعمال محدودیت بر گشت‌و گذار، سرمایه خود را از دست دادند و اکنون توان آن را ندارند که فعالیت‌های خود را از سر گیرند. هم‌چنان آن‌هایی که تجارت متوسط داشتند، شدیدا خساره‌مند شده‌اند. در زمان قرنطین بازارچه هنر در مرکز بامیان به عنوان تنها مرکز تجارتی‌ای که از سوی زنان مدیریت می‌شود، برای مدت طولانی مسدود شد. علاوه براین، در بعد اجتماعی، خشونت علیه زنان به صورت نگران‌کننده‌ای افزایش یافت. ما تنها در سه ماه نخست سال جاری 160 مورد خشونت علیه زنان را در اداره امور زنان ثبت کردیم. این درحالی است که آمار موارد خشونت علیه زنان که کل سال گذشته در این اداره به ثبت رسیده بود، به 161 مورد رسیده بود. این بدین معنی است که در سه ماه اول سال جاری، برابر با تمام سال گذشته، برعلیه زنان بامیان خشونت صورت گرفته است. از طرف دیگر، سطح مشارکت زنان به دلیل تشدید محدودیت‌ها بسیار پایین آمد، زیرا گفته شد که ویروس کرونا برای زنان باردار خطر بیشتری دارد. کودکستان‌ها هم تعطیل شدند و از همین رو زنانی که کودکان خود را به کودکستان می‌فرستادند، مجبور شدند برای نگهداری از آن‌ها خانه نشین شوند. هرچند این امر در راستای حفاظت از زنان صورت گرفته بود و خوبی‌های خود را داشت، با آن‌هم باعث گردید تا فضای مردانه بر شماری از ادارات حاکم گردد.

چه تعداد از موارد ثبت‌شده، شامل خشونت حاد می‌گردد؟

از میان تمامی شکایت‌هایی که به اداره امور زنان در مدت ذکرشده ثبت شده‌اند، حدود 30 قضیه شامل خشونت از نوع حاد آن می‌گردد.

چه چیزی سبب شده تا خشونت علیه زنان در دوران قرنطین به این پیمانه افزایش یابد؟

فقر یکی از عوامل عمده و تاثیرگذار در این زمینه است. در دوران قرنطین، اقتصادهای خرد و ریز از بین رفتند، به خصوص مردانی در بازار کار می‌کردند و از این طریق، مایحتاج خانواده‌های خود را تامین می‌نمودند، با تعطیل شدن بازار و بسیاری از کسب‌وکارها، منبع درآمد خود را از دست دادند. این امر، درحالی میزان نیازمندی‌های خانواده رفع نمی‌گردید، باعث شد تا خشونت در درون خانواده‌ها افزایش یابد. در عین حال برای جلوگیری از انتشار بیشتر ویروس کرونا، معتادان به مواد مخدر از سطح شهر جمع‌آوری شده و به خانواده‌های‌شان تحویل داده شدند. وقتی فضا در جامعه برای معتادان محدود گردید و آنان مجبور به ماندن در خانه شدند، به دلیل عدم دسترسی به مواد مخدر و تضعیف توان اقتصادی خانواده‌شان، دست به خشونت می‌زدند. در کنار این موارد، رسوم نادرست و مجبور شدن تمامی اعضای خانواده‌ها به ماندن در خانه، در افزایش میزان خشونت علیه زنان، نقش داشته است. مثلا دانشگاه‌ها و مکاتب تعطیل شدند و دانشجویان نتوانستند به دروس‌شان برسند. بدین ترتیب دانشجویان با اندیشه جدید و سایر اعضای خانواده‌ با افکار سنتی، مجبور شدند تا برای مدت طولانی در زیر یک سقف قرار گیرند. تاثیرگذاری تضاد اندیشه‌ها در درون شماری از خانواده‌ها و نیز گستردگی تعداد کثیری از آن‌ها که از افراد زیادی تشکیل شده‌اند را نیز نمی‌توان در زمینه افزایش آمار خشونت نادیده گرفت. مثلا مردی که نتواند کشیدگی‌ها بین خانم و مادر خود را رفع کند، سرانجام متوسل به خشونت می‌شود.

اداره امور زنان برای پیگیری  این قضیا چی اقداماتی داشته است؟

ما زمانی که با افزایش آمار خشونت مواجه شدیم، به صورت فوری اقدام به گسترش دامنه برنامه‌های آگاهی دهی کردیم و تلاش کردیم تا تمامی ساحات بامیان به خصوص در مناطق دوردست که دسترسی به وسایل ارتباط جمعی در آن‌ها محدود است، تحت پوشش این برنامه‌ها که آگاه‌سازی مردم از خطرات ویروس کرونا را نیز به همراه داشت، قرار گیرند. افزون براین، ما توانستیم که 21 هماهنگ‌کننده را در همکاری با برخی از موسسات و نهادهای همکار خود در مناطق مختلف توظیف کنیم تا قضایای خشونت علیه زنان را به منظور پیگیری به اداره امور زنان و سایر نهادهای دخیل در امر مبارزه با خشونت گزارش دهند. در عین تلاش کردیم تا این فرصت را برای زنان قربانی خشونت فراهم سازیم که برای پیگیری شکایت‌های خود در ادارات عدلی و قضایی، بدون صرف هزینه‌ای وکیل مدافع داشته باشند. انجمن وکلای مدافع و ریاست عدلیه بامیان نیز در این زمینه همکار بودند و تلاش کردند تا افراد متضرر از خشونت، به صورت رایگان به مساعدت‌گران حقوقی دسترسی داشته باشند. آن تعداد از قربانیانی که جان‌شان در خطر بود به مرکز حمایوی منتقل شدند. هرچند ما در این زمینه به مشکلاتی چون کمبود بودجه برخوردیم اما توانستیم با همکاری اداره ملل متحد برای زنان در افغانستان، این مشکلات را رفع سازیم. آن‌ها به ما وعده دادند که در زمینه تامین منابع مالی مورد نیاز برای نگهداری کسانی که به مرکز حمایوی منتقل می‌شوند، همکاری خواهند کرد. ما هم‌چنان توانستیم در دوران قرنطین، کودکستانی را نیز در مرکز حمایوی ایجاد کنیم.

عملکرد دستگاه قضایی در زمینه رسیدگی به قضایای خشونت علیه زنان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

یکی از مشکلاتی که در زمینه رسیدگی به قضایای خشونت علیه زنان در دوران قرنطین پیش آمده بود، این بود که دادستانی کل کشور، به دلیل جلوگیری از شیوع ویروس کرونا، پیگیری قضایای عادی را معطل قرار داده و به حالت تعلیق درآورده بود. این امر باعث شد که مرتکبان خشونت تصور کنند که مورد پیگرد قرار نخواهند گرفت و یا هم برائت حاصل خواهند کرد. همین تصور، منجر به اعمال خشونت بیشتر علیه زنان از سوی آنان گردید. بدین ترتیب، عاملان خشونت توانستند بدون این‌که مجازات گردند به راحتی کارهای روزمره خود را به پیش برند و طرف مقابل‌شان که از خشونت متضرر شده بود، با وجود هزار گرفتاری دیگر، برای پیگیری شکایت خود تلاش کند، اما به نتیجه‌ای دست نیابد.

برای آورد تغییر در جامعه در راستای کاهش میزان خشونت علیه زنان چه کارهایی انجام یافته و چه اقداماتی در آینده صورت خواهند گرفت؟

ما ناگزیریم که در قرا و قصبات، در زمینه ارتقای سطح آگاهی عامه کار کنیم. زنان و