موج دیگری از سیلابهای شدید و آنی بار دیگر مناطقی از کشور را فرا گرفت و آسیبهای جدی به مردم تحمیل کرد. شهر کابل و به خصوص غرب این شهر نیز اینبار شاهد وقوع سیلابهای ویرانگری بود که هم تلفات انسانی به همراه داشت و هم خسارات گسترده مالی برجای گذاشت. گزارشهای رسیده از غرب کابل حکایت از جان باختن حداقل سه نفر و جراحت برداشتن چندین تن دیگر دارد. در همین حال، دهها خانه و منزل مسکونی تخریب گردیده و تعدادی از غرفههای مسیر اصلی دشت برچی یعنی جاده شهید مزاری متضرر گردیده و داراییها و کالاهای تجارتی شان را سیلاب با خود برده است.
به نظر میرسد بیشتر خسارات بارآمده در شهر کابل، ناشی از ساختوساز غیر معیاری و غیر اصولی باشد. تقریبا سراسر غرب شهر کابل در نواحی ششم و سیزدهم به گونه غیر پلانی و بدون در نظر گرفتن هیچیک از معیارهای شهرسازی و آسیبشناسی کارشناسانه ساحه از نظر حوادث و رویدادهای طبیعی ساخته شدهاند و هر روزی که میگذرد به دلیل ساختوساز بیشتر و افزایش تراکم جمعیتی، بر میزان و گستره اینگونه مشکلات افزوده میگردد.
همواره دیده شده است که با اندکی بارش باران، بسیاری از جادههای شهر کابل تبدیل به دریاچههای خروشان گردیده و عبور و مرور عابرین پیاده و حتی وسایط نقلیه را با دشواریهای فراوان روبرو میسازد. بدون تردید، مقصر اصلی درین روند، دولتهای گذشته تا اکنون بودهاند و هستند که در طرح و اجرای برنامههای مدون و معیاری شهرسازی به گونه مطلق ناتوان بوده و یا بنابر دلایلی، ارادهای برای شهرسازی معیاری نداشتهاند.
غرب شهر کابل به عنوان بخشی از پایتخت کشور، گویا از روزی که تجربه شروع ساختوساز و تبدیلشدن به منطقه مسکونی را آغاز کرده است، از حوزه برنامههای توسعه و عمران دولتهای وقت خارج بوده است. نه وزارت شهرسازی کاری برای این ساحه انجام داده است و نه شهرداری کابل درین خصوص برنامه و بودجهای در نظر گرفته است. به همین دلیل، ساختوسازهای انجام شده درین ساحه، به گونه کاملا سنتی، غیر حرفهای و به دور از درک و شناخت از طبعیت و رویدادهای طبیعی و یا اندیشیدن به تسهیلات و زیربناهای شهری برای حال و آینده، صورت گرفتهاند و به تدریج میلیونها انسان درین ساحه برای خود خانه و سرپناه ساختهاند.
به یقین میتوان گفت در تمام غرب کابل حتی یک سیلبر معیاری اعمار نشده است که بتواند مقداری از سیلابها را مهار کرده و به گونه امن و بیخطر به جاهای دیگر انتقال دهد تا از آسیبهای احتمالی جلوگیری به عمل آید. آبروهایی که درین ساحه وجود دارند، به جای آنکه مسیری برای انتقال سیلابها باشند، در هنگام وقوع سیلاب، خود تبدیل به خطر جدی برای ساکنین اطراف میشوند، زیرا ظرفیت کافی برای انتقال سیلاب ندارند و چون دیوارهای استنادی در دوطرف آن اعمار نشده است، ممکن است با افزایش سیلاب، به سوی منازل مسکونی تغییر مسیر دهد. حتی جویچههای وسط کوچهها نیز به حدی کمعرض و باریک هستند که حتی گاهی برای انتقال آبهایی که روزانه توسط مردم به مصرف میرسد نیستند. در هنگام وقوع باران، تقریبا تمامی کوچههای غرب کابل در زیر آب فرو رفته و حتی داخل تعدادی از خانهها را آب فرا میگیرد.
نقش مخرب و زیانبار مردم را نیز در خلق این معضل نمیتوان نادیده گرفت، زیرا این موضوع که خانهها باید به شکل معیاری اعمار گردند و کوچهها و آبروها باید به اندازهای کافی و سیع ساخته شوند، برای هرکسی قابل درک است. به سادگی میتوان دریافت که ساختوساز و عمران بر مبنای نقشه و پلان معیاری و از پیش ساختهشده، مزیتها و برتریهای بسیار دارد و در آینده میتواند جلو بروز بسیاری از مشکلات را بگیرد. بنابرین بسیاری از مشکلات و معضلات ریشه در نادانی و عدمآگاهی مردم و شهروندان ندارد، بلکه ناشی از طمع و زیادهخواهی آنان است که حاضر نیستند حتی ده سانتیمتر از زمین شان را به راه عامه، کوچه عمومی و یا جویچه و آبرو و برفانداز اختصاص دهند. بدین لحاظ، مردم نیز درین زمینه کاملا تقصیر دارند و خود باعث خلق این چالشها شدهاند.
با اینحال، مسئولیت مردم و حکومت در حال حاضر سنگینتر و مهمتر از هر زمان دیگر است، زیرا مشکلات انبوه و متراکمی که از گذشته تا حال به تدریج به وجود آمدهاند، قطعا و حتما باید به گونه علمی و مناسب، کارشناسی و شناسایی گردیده و راهکارهای برای حل آن سنجیده شود.
میدانیم که دولت در شرایط کنونی قادر نیست بودجه زیادی را در بخش انکشاف و توسعه زیربناها اختصاص دهد، اما اداره شهرداری به سادگی میتواند بسیاری از کارها را انجام دهد، زیرا این اداره متکی به درآمدهایی است که از دستهها و اصناف مختلف اجتماعی به دست میآورد. بنابرین آشکار است که درآمد و عواید اداره شهرداری ممکن است به سان تعداد دیگری از ادارات کاهش نیافته نباشد. ازینرو این اداره بایستی با برنامهریزی دقیق و متناسب با وضعیت و شرایط، در پی اصلاح ساختوساز و ساختن زیربناهای شهری به ویژه در بخش مهار سیلابها و جلوگیری از آسیبهای رویدادهای طبیعی باشد.
اولویتبندی کارها درین زمینه بسیار کارساز و موثر است، به گونه مثال به جای ساختن میدان (چوکهای زیبا) باید به ساختن سیلبرها اولویت داده شود تا روند حفاظت از جان و مال شهروندان بهبود یابد.
3 آگوست 2024