در جامعه‌ای همانند افغانستان که شکاف‌های عمیق اجتماعی در طول تاریخ در آن ایجاد گردیده و هر روز جنبه تازه‌ای به خود می‌گیرد و سیاست و سیاست‌مدار نیز به جای آنکه فکری برای شکل‌گیری و استحکام انسجام اجتماعی داشته باشد، عمدا و عملا ازین مشکل و چالش برای پیشبرد اهداف سیاسی خود سود می‌برد، ورزش و رزش‌کاران یگانه گروه اجتماعی هستند که با دست‌آوردها و افتخارات شان، نقش بسیار عمده و تعیین‌کننده‌ای در بهبود انسجام و همبستگی اجتماعی بازی کرده‌اند.

سال روان، یکی از پردست‌آوردترین سال‌ها برای افغانستان در عرصه‌های ورزشی بوده است. قهرمانی تیم ملی زیر 17 سال فوتسال کشور در بازی‌های آسیایی نوجوانان در بحرین و درخشش رزمی‌کاران موی‌تای و تکواندو در بازی‌های همبستگی کشورهای اسلامی در عربستان، موج تاریخی و کم‌سابقه‌ای از شور و هیجان را در سطح جامعه برانگیخت و روزهای آکنده از نشاط، شادابی و سرور جمعی را رقم زد. استقبال بی‌نظیر و جشن‌های متعددی که در نقاط مختلف کشور در نکوداشت از افتخارات ورزش‌کاران برگزار گردید، نشان داد که ورزش نقش بسیار عمیقی در نزدیک کردن اقشار مختلف اجتماع می‌تواند به عهده داشته باشد. درین نوشتار، کوشیده شده است، تا نگاهی گذرا به نقش ورزش در شکل‌گیری و تقویت انسجام اجتماعی انداخته شود.

ورزش یکی از مهم‌ترین مفاهیم پدیده‌های اجتماعی در جهان کنونی است که نه‌تنها بر سلامت جسمی و روانی افراد تأثیر می‌گذارد، بلکه نقش بسیار حیاتی و برجسته‌ای در ایجاد و تقویت همبستگی، همکاری و هم‌پذیری اجتماعی دارد. امروزه در جوامع مختلف، ورزش به عنوان یک زبان مشترک عمل می‌کند؛ زبانی که فرای سیاست، قومیت‌، مذهب، جنسیت و طبقه اجتماعی انسان‌ها را در کنار هم قرار می‌دهد و آنان را در مسیر یک هدف مشترک به حرکت در می‌آورد. به همین دلیل، سازمان‌های اجتماعی، دولت‌ها و نهادهای آموزشی از ورزش به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارها برای تقویت و نهادینه‌سازی انسجام اجتماعی سود می‌برند.

نخستین نقش ورزش در انسجام اجتماعی، تقویت روحیه همکاری و هم‌پذیری است. فعالیت ورزشی – به‌ویژه ورزش‌های گروهی مانند فوتسال، فوتبال، والیبال یا بسکتبال – افراد را وادار می‌کند که برای رسیدن به هدف مشترک با هم و در کنارهم کار کنند. این همکاری تیمی باعث شکل‌گیری اعتماد، درک متقابل و احترام میان بازیکنان می‌شود. در جامعه‌ای که مردم به همکاری و اعتماد عادت داشته باشند، زمینه‌های ایجاد درگیری و سوءتفاهم نیز کمتر می‌شود.

ورزش همچنین ابزار مفیدی برای کاهش و از میان برداشتن تبعیض‌های اجتماعی است. در میدان ورزش، معیار اصلی موفقیت تلاش، مهارت و پشتکار است؛ نه زبان، قومیت، ظاهر یا جایگاه اقتصادی. همین ویژگی سبب می‌شود که ورزش به بستری مناسب برای گردهم‌آوردن افراد از گروه‌های مختلف اجتماعی تبدیل شود. بسیاری از جوانان از طریق باشگاه‌ها و تیم‌های ورزشی، دوستان جدیدی از اقوام و فرهنگ‌های متفاوت پیدا می‌کنند و همین روابط سبب گسترش همزیستی مسالمت‌آمیز می‌شود.

در کنار موارد ذکرشده، ورزش نقش مهمی در کاهش تنش‌های اجتماعی بازی می‌کند. شرکت در فعالیت‌های ورزشی باعث تخلیه سالم انرژی، کاهش اضطراب و افزایش احساس رضایت می‌شود. جامعه‌ای که افراد آن به لحاظ روانی سالم‌تر و آرام‌تر باشند، به‌طور طبیعی با چالش‌های کمتری در زمینه خشونت و بی‌اعتمادی اجتماعی روبه‌رو خواهند بود. بسیاری از پژوهش‌های اجتماعی نشان داده‌اند که ورزش منظم، سطح خشونت و رفتارهای پرخطر را میان جوانان کاهش می‌دهد.

از طرف دیگر، رویدادهای ورزشی مانند مسابقات محلی، ملی یا بین‌المللی، به عنوان فرصت‌هایی دیده می‌شوند که مردم را حول محور یک هدف و احساس مشترک گرد هم می‌آورند. زمانی که یک تیم ملی در مسابقات جهانی شرکت می‌کند، مردم با وجود اختلاف‌ها، در حمایت از تیم خود متحد و یکپارچه می‌شوند. این حس مشترک افتخار و غرور ملی، یکی از قوی‌ترین شکل‌های انسجام اجتماعی است که ورزش ایجاد می‌کند.

ورزش علاوه بر ایجاد همبستگی، می‌تواند به توانمندسازی جوانان و جلوگیری از انزوای اجتماعی کمک کند. جوانانی که در فعالیت‌های ورزشی شرکت دارند، اعتمادبه‌نفس بیشتری پیدا می‌کنند، مهارت‌های اجتماعی بهتری می‌آموزند و کمتر در معرض آسیب‌های اجتماعی مانند اعتیاد، خشونت یا بزهکاری قرار می‌گیرند. ورزش برای بسیاری از آنان یک مسیر مثبت برای رشد شخصیت و ساخت آینده بهتر است.

در نهایت، ورزش یک ابزار ساده اما بسیار تأثیرگذار برای ساختن جامعه‌ای همدل، سالم و متحد است. هر جامعه‌ای که برای توسعه پایدار و زندگی مسالمت‌آمیز تلاش می‌کند، باید ورزش را به‌عنوان یکی از اولویت‌های مهم فرهنگی و اجتماعی خود در نظر گیرد.

در نتیجه یکی از بایسته‎های ضروری برای جامعه بحران‌زده افغانستان، جلب حمایت‌های فراگیر، همه‌جانبه و همگانی از ورزش و ورزش‌کاران در رشته‌های مختلف می‌باشد، تا ازین طریق در کنار سایر مزایایی که ورزش و دست‌آوردها و افتخارات آن می‌تواند ببار آورد، حس هم‌پذیری، زندگی مسالمت‌آمیز، همسویی و منافع جمعی نیز خلق گردد. این امر یکی از بهترین راه‌ها در مسیر مبارزه موثر با سیاست‌های مخربی است که جامعه را به سوی چنددستگی و تبعیض به پیش می‌برد.