امروزه مفهوم توسعه انسانی به یکی از مفاهیم مهم و حیاتی در جهان مبدل شده است و دولت‌های توسعه‌یافته و یا در حال توسعه، آن را در اولویت نخست خویش قرار داده و شاید تمام سیاست‌گذاری‌های خویش را به گونه‌ای طرح و اجرا می‌کنند که نتیجه و برایند غایی آن، منجر به توسعه انسانی می‌گردد. بدون تردید، هدف اصلی و نهایی توسعه انسانی بهبود شرایط زندگی شهروندان می‌باشد.

مفهوم توسعه انسانی در کنار آنکه به رشد اقتصادی تاکید و توجه دارد، اما به آن بسنده نمی‌کند و فراتر از افزایش ثروت و درآمد، به دنبال گسترش دامنه انتخاب‌ها و فرصت‌های انسان‌ها در زندگی است. بر این اساس، توسعه انسانی دارای سه بعد و یا سه عنصر کلیدی است که زندگی سالم و طولانی، دسترسی به آموزش مناسب و استاندارد زندگی مناسب را در بر می‌گیرد.

برنامه انکشافی ملل متحد که همه‌ساله گزارش توسعه انسانی در جهان را منتشر می‌کند، در گزارش سال 2023/2024 خویش، افغانستان را در شمار کشورهای با میزان پایین توسعه انسانی قرار داده و در میان 193 کشور، جایگاه 182 را به این کشور اختصاص داده است.

بر اساس داده‌های این گزارش، افغانستان با کسب 0.462 امتیاز ارزشی، در شاخص امید به زندگی در بدو تولد رقم 62.9 سال را دارد، در شاخص سال‌های مورد انتظار تحصیل و آموزش، رقم 10.7 سال بدست آورده است، در میانگین سال‌های تحصیل رقم عجیب 2.5 سال را از خود به نمایش گذاشته و در نهایت در بخش درآمد سرانه ناخالص ملی نیز رقم 1335 دالر را بنام خود ثبت کرده است. گفتنی است که بر اساس همین گزارش، افغانستان نسبت به سال 2021 یک رده سقوط را نیز تجربه کرده است.

حالا، در یک ارزیابی مقایسه‌ای، باید به دنبال این باشیم که وضعیت توسعه انسانی در افغانستان با بهترین وضعیت موجود در جهان به چه میزان تفاوت دارد تا در روشنی بیشتری قرار گیریم.

کشور سویس که رتبه نخست شاخص‌های توسعه انسانی در سطح جهان را دارد، امتیاز 0.967 را کسب کرده و شاخص امید به زندگی در هنگام تولد، 84.3 سال  است، سال‌های مورد انتظار تحصیل و آموزش 16.6 می‌باشد، میانگین سال‌های تحصیل 13.9 سال و درآمد سرانه ناخالص ملی آن کشور نیز 69433 دالر می‌باشد.

تفاوت میان دو کشور فاحش و زمین تا به آسمان است. به این معنی که شاخص امید به زندگی در افغانستان 21.4 سال نسبت به سویس کمتر است. شاخص سال‌های مورد انتظار تعلیم و تحصیل 5.9 سال پایین‌تر است. شاخص میانگین سال‌های تحصیلی 11.4 سال کمتر است و در آخر درآمد سرانه ناخالص ملی در افغانستان 68098 دالر کمتر از سویس می‌باشد.

بنابرین، افغانستان در شاخص‌های توسعه انسانی در سطح جهان در پایین‌ترین رده‌های ممکن قرار دارد و این امر نشان می‌دهد که وضعیت و شرایط زندگی شهروندان این کشور با چالش‌ها و دشواری‌های زیادی روبروست و حتی وضعیت موجود را می‌توان به عنوان یک فاجعه تمام عیار تعریف کرد.

ازین‌رو، زمان آن فرا رسیده است که حکومت سرپرست افغانستان و سایر طرف‌های درگیر منازعه درین کشور سر در گریبان فرو برند و با درک وضعیت اسفبار توسعه انسانی در افغانستان، به طور جدی در پی رفع عوامل منازعه باشند و با رسیدن به تفاهم، در کنار همدیگر بایستند و کار برای توسعه انسانی درین کشور را در اولویت نخست خویش قرار دهند. رسالت دینی و انسانی همگان همین است و هرآنچه خارج از منافع ملی افغانستان انجام می‌گیرد در حقیقت خیانت نا بخشودنی به خاک و میهن است و بردن افغانستان به سوی عقب‌ماندگی و قهقرای بیشتر.

شهروندان افغانستان نیز حق دارند دارای نظام باثبات و توسعه‌گرا باشند. آنان همانند شهروندان سویس حق دارند از رفاه و سلامت بیشتر بهره‌مند ببرند و بدون هیچ استثنایی به بالاترین سطوح آموزش دست یابند.