حضور زنان در نظام سلامت و حوزه صحت و بهداشت، نقشی اساسی و بنیادی در ارائه خدمات متنوع، موثر و جامع به جامعه و شهروندان دارد، زیرا زنان به عنوان نیمی از پیکره جامعه و جمعیت هر کشور، در هر حوزه‌ای می‌توانند کارساز واقع شوند و در توسعه و پیشرفت کشور اثرگذار باشند. با این‌حال، در بسیاری از جوامع، به ویژه در کشورهای در حال توسعه، زنان با موانع بسیاری برای ورود به این حوزه مواجه هستند. عدم حضور زنان در بخش‌های مختلف صحت و درمان، پیامدهای گسترده‌ای بر کیفیت خدمات درمانی، سلامت عمومی و توسعه اجتماعی به همراه دارد.

از آنجایی که اخیرا تحصیل و آموزش زنان در نهادهای آموزشی صحی نیمه‌عالی که آخرین منبع تحصیلی برای آنان به شمار می‌رفت، نیز با ممانعت روبرو گردیده است، می‌توان به سادگی پیشبینی کرد که در آینده نزدیک، نظام صحی کشور نیز تهی از حضور داکتران و پرستاران زن خواهد شد. با توجه به اینکه در طول بیست‌سال گذشته که فرصت‌های خوبی برای تربیت و آموزش کادر متخصص زن در کشور فراهم بود و هنوز هم در بسیاری از ساحات کشور، کمبود کادر درمانی زن به شدت احساس می‌گردید، در انتظار فاجعه دردناکی باید بود.

 در این نوشتار، به اختصار به بررسی پیامدهای عدم حضور زنان در نظام پزشکی و حوزه بهداشت پرداخته می‌شود.

 تأثیر بر سلامت زنان

یکی از مهم‌ترین پیامدهای و آسیب‌های ناشی از  عدم حضور زنان در نظام صحی، تأثیر منفی بر سلامت زنان است. بسیاری از زنان به دلایل فرهنگی، اجتماعی یا مذهبی تمایل دارند و یا ناگزیرند که برای رسیدگی به امور بهداشتی و درمانی خود به داکتران زن مراجعه کنند. عدم حضور داکتران زن می‌تواند باعث شود که زنان در مواجهه با مشکلات بهداشتی، احساس راحتی نکنند یا اصلا از مراجعه به دکتر و مراکز درمانی خودداری کنند. این امر در نتیجه می‌تواند منجر به تأخیر در تشخیص و درمان بیماری‌ها، به‌ویژه در حوزه‌هایی مانند سلامت باروری و بیماری‌های زنان شود و حتی ممکن است به علت عدم تداوی، مرگ را به دنبال داشته باشد.

افزایش نابرابری در دسترسی به خدمات بهداشتی

عدم حضور زنان در نظام صحی باعث شکل‌گیری نابرابری در دسترسی به خدمات درمانی می‌شود. در بسیاری از جوامع، به‌ویژه در مناطق روستایی و دورافتاده، عدم وجود داکتران و کادر درمان زن می‌تواند دسترسی به خدمات بهداشتی را برای زنان و کودکان محدود کند. این موضوع باعث می‌شود که زنان به خدمات باکیفیت دسترسی نداشته باشند و در برخی موارد حتی از دریافت خدمات درمانی حیاتی محروم بمانند.

کاهش کیفیت خدمات صحی

حضور زنان در نظام صحی می‌تواند تنوع دیدگاه‌ها و رویکردها را افزایش دهد، که به بهبود کیفیت خدمات درمانی منجر می‌شود. برعکس عدم حضور آنان باعث می‌شود که نیازهای خاص زنان و کودکان در ارائه خدمات درمانی به اندازه کافی مورد توجه قرار نگیرد؛ امری که می‌تواند تأثیر منفی بر رضایت بیماران و نتایج درمان داشته باشد.

افت و کاهش اعتماد عمومی به نظام صحی

عدم حضور زنان در حوزه بهداشت و درمان می‌تواند به کاهش اعتماد عمومی به نظام صحی منجر شود. در جوامعی که زنان بخش قابل توجهی از جمعیت را تشکیل می‌دهند، نبود نمایندگان زن در حوزه سلامت ممکن است این احساس را در مردم ایجاد کند که نظام بهداشت نمی‌تواند نیازهای متنوع همه افراد جامعه را برآورده سازد. این مسئله به‌ویژه در مسائل حساسی مانند سلامت باروری و مشاوره‌های روان‌شناسی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.

محدود شدن فرصت‌های شغلی و حرفه‌ای برای زنان

عدم حضور زنان در حوزه پزشکی نه تنها به کل جامعه آسیب‌های ویران‌گری را وارد می‌آورد، بلکه فرصت‌های شغلی و حرفه‌ای زنان را نیز محدود می‌کند. این مسئله می‌تواند باعث کاهش استقلال اقتصادی و اجتماعی زنان شده و به نابرابری‌های جنسیتی دامن بزند. در همین حال، محدودشدن فرصت‌های شغلی، به کاهش درآمد خانواده‌ها و گسترش فقر نیز می‌انجامد.

 تأثیر منفی بر سلامت کودکان

حضور زنان در حوزه بهداشت و درمان نقش مهمی در بهبود سلامت کودکان دارد. مادران معمولاً علاقه دارند که برای فرزندان خود به داکتران زن مراجعه کنند، به‌ویژه در مواردی که نیاز به مشاوره‌های دقیق‌تر درباره سلامت جسمی یا روانی وجود دارد. نبود پزشکان زن می‌تواند تأثیر منفی بر سلامت و رفاه کودکان داشته باشد و کیفیت مراقبت‌های بهداشتی آنان را کاهش دهد.

تأثیر بر مسائل روان‌شناختی و اجتماعی

زنان معمولاً در ارائه خدمات روان‌شناختی و مشاوره‌های اجتماعی نقش پررنگی دارند. عدم حضور آنان در این حوزه می‌تواند باعث کاهش کیفیت خدمات روان‌شناختی و حمایت‌های اجتماعی شود، به‌ویژه برای زنانی که به دلیل مسائل فرهنگی و اجتماعی، تمایلی به مراجعه به مشاوران مرد ندارند. این مسئله ممکن است به افزایش مشکلات روانی و اجتماعی در جامعه منجر شود.

افزایش نرخ مرگ‌ومیر مادران و نوزادان

یکی از پیامدهای جدی عدم حضور زنان در نظام صحی، افزایش نرخ مرگ‌ومیر مادران و نوزادان است. در بسیاری از جوامع، زنان به خدمات پیش از زایمان، حین زایمان، و پس از زایمان نیاز دارند که معمولاً توسط داکتران و پرستاران زن ارائه می‌شود. نبود این افراد متخصص می‌تواند منجر به افزایش خطرات در دوران بارداری و زایمان شود.

عدم حضور زنان در نظام صحی و حوزه صحت و بهداشت نه تنها به سلامت عمومی جامعه آسیب می‌زند، بلکه باعث افزایش نابرابری‌های جنسیتی و کاهش کیفیت خدمات درمانی نیز می‌شود. برای کاهش این پیامدها، لازم است سیاست‌گذاری‌های دقیق، آموزش‌های گسترده، و اقدامات حمایتی انجام شود تا زنان بتوانند به‌طور مؤثر در این حوزه نقش‌آفرینی کنند و به بهبود سلامت و رفاه عمومی جامعه کمک کنند.